Finansal tablolar, şirketlerin ruh halini, sağlığını ve geleceğe dair beklentilerini anlatan sessiz hikayelerdir. Ancak, bu hikayeleri anlayabilmek için öncelikle dili çözmek gerekir. Bir bağımsız denetçi olarak şunu söyleyebilirim ki; bilanço okumayı öğretmeden yatırım dünyasına adım atmak, karanlıkta yürümeye benzer.
Bu yazıda, yeni başlayanlar için bilançonun temellerini basit, net ve sahadan örneklerle anlatacağım.
1. Bilanço Nedir?
Bilanço, bir şirketin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklarını, borçlarını ve bu ikisi arasındaki farkı, yani öz sermayesini gösterir. Özü; “Benim şu kadar mal varlığım var, şu kadar borcum var, geriye de bu kadar benim” demektir.
2. Bilançonun Öğeleri
a) Varlıklar
- Dönen Varlıklar: 1 yıl içinde nakde dönüşmesi beklenen kalemlerdir. (Örneğin: Nakit, alacaklar, stoklar)
- Duran Varlıklar: Şirketin uzun vadeli yatırımlarıdır. (Örneğin: Binalar, makine teçhizat, arsa)
b) Yükümlülükler
- Kısa Vadeli Borçlar: 1 yıl içinde ödenmesi gereken borçlardır. (Ticari borçlar, krediler)
- Uzun Vadeli Borçlar: 1 yıldan daha uzun sürede ödenecek borçlardır. (Tahviller, uzun vadeli krediler)
c) Öz Sermaye
- Şirket sahiplerinin şirketteki payıdır. (Sermaye, kar yedekleri, dağıtılmamış karlar)
3. Bilançonun İçindeki Gizli Mesajlar
Bilanço sadece rakamlardan ibaret değildir. Doğru yorumladığınızda, bir şirketin sağlığı, risk durumu ve geleceğe yönelik adımları hakkında çok şey öğrenebilirsiniz.
- Likidite Durumu: Dönen varlıkların, kısa vadeli borçları karşılama oranı nasıl? (Cari oran)
- Borçlanma Yapısı: Toplam borçların öz sermayeye oranı nedir? (Finansal kaldıraç)
- Varlıkların Niteliği: Stokları çok fazla olan bir şirket, talep düşüşü yaşıyor olabilir mi?
4. Basit Bir Bakış Tekniği
Yeni başlayan biri için bilançoya bakarken şu sorular yol gösterici olabilir:
- Şirketin nakdi yeterli mi?
- Kısa vadeli borçlarını ödeyebilir mi?
- Borçları aşırı yüksek mi?
- Öz sermayesi yıl içinde artmış mı?
Bu sorulara yanıt ararken, ezber bilgi yerine analitik düşünmeyi alışkanlık haline getirirseniz, bilanço okumak zamanla size bir refleks gibi gelecektir.
5. Saha Gerçeği: Sayılar Yalan Söylemez, Yorumlayan Yanılabilir
Unutmayın, bilançoda görülen her sayı, bir hikaye anlatır. Fakat sayılara anlam katacak olan yorumlama becerisidir. İşin özü; sadece rakamlara değil, rakamların arkasındaki şirket davranışlarına bakmaktır.
Sonuç:
Bilanço okumak, yatırımcının temel becerisidir. İlk başta karmaşık gelse de, pratik yaptıkça bu dili çözmek mümkün. Gerçek farkı yaratan yatırımcılar, bu dili öğrenenler arasından çıkar.
